A.J.J. Vrinten (GS|||) (MI5) (Abwehr?)

Doordat Vrinten genoemd wordt door de geschiedschrijver van de Inlichtingendienst Rotterdam en Vrinten vooral op inlichtingengebied acteerde vanuit zijn woonplaats Rotterdam (Kralingen) met zijn daar gevestigde dekmantelfima, voor zowel de Engelse Inlichtingendiensten MI 5- en 6 (SIS),  als de Nederlandse  militaire inlichtingendienst GSIII en ook zeker indirect inlichtingen heeft verschaft aan de Duitse inlichtingendienst Abwehr, is het interessant wat meer op Vrinten en c.s. in te zoomen. Vrinten trachtte meerdere malen tevergeefs als ex-politierechercheur van de gemeentepolitie Rotterdam in contact met de ID Rotterdam te komen.

Bevolkingsregistratie, gezinskaarten familie A.J.J. Vrinten (Bron: Stadsarchief Rotterdam).

(Aad) Adrianus Johannes Josephus Vrinten, geboren 13-11-1893 Loon op Zand, overleden 3-3-1981 Rheden (Gld), hij was toen 87 jaar oud. Op 31-12-1918 te Rotterdam gehuwd met Apolonia Gerarda Nooijen (1894-1990) , hij was toen 25 jaar oud. Het echtpaar Vrinten kreeg tussen 1919 en 1930  2 dochters en een zoon, . Beroep: Koopman.

Blijkens de registratie op het gezinsblad van de basisregistratie personen van de gemeente Rotterdam is Vrinten op 1-10-1937 op het adres Avenue Concordia 6(6) te Rotterdam gaan wonen, op welk adres tevens zijn Handelskantoor  Zaal & Co stond geregistreerd. Bij zijn verhuizing was hij al woonachtig in de Rotterdamse wijk Kralingen, namelijk sedert 30-4-1930 op het adres Jericholaan 27c.

1920  J.A. Zaal

Bevolkingsregistratie, gezinskaart familie J.A. Zaal (Bron: Stadsarchief Rotterdam).

Johannes Antonius Zaal, geboren 25-7-1896 Den Helder, overleden 25-1-1946 Groningen, hij was toen 49 jaar oud. Ongehuwd. Beroep: Koopman in ongeregelde goederen / Contoleur rederij

Blijkens de registratie op het gezinsblad van de basisregistratie personen van de gemeente Rotterdam is Zaal in 1920 in Rotterdam gaan wonen. Op 31-12-1928 inwonend bij de familie van Koutrik op het adres Breede Hilledijk 92, Rotterdam (Zuid)  Laatst in Rotterdam (West), sedert 15-4-1940 (inwonend) op het adres Nicolaas Beetsstraat 98.

1938  F. A. van Koutrik 

Bevolkingsregistratie, gezinskaarten familie F.A. van Koutrik (Bron: Stadsarchief Rotterdam

1917  Vrinten volgt met Zaal cursus bij politie Rotterdam 

In 1917 hadden Aad Vrinten en J.A. Zaal een opleiding gekregen als militair rechercheur in Rotterdam en zij waren daarna ingedeeld bij de landelijk opererende Opsporingsdienst van de Koninklijke marechaussee. Van daaruit bestreden zij door Duitsers en Britten in Nederland bedreven spionage.(nisa) (Zie pagina op deze website 'ID Rtd  1914 - 1940'). De militaire rechercheurs kregen hun opleiding bij de grote gemeentelijke politiekorpsen. G.S. III werkte in deze periode nauw samen met de hoofdcommissarissen van politie van Amsterdam, Rotterdam en Utrecht.(huygens.knaw.nl)

1914  Vrintens'werkzaamheden voor GS||| in relatie tot het PCO

Vrinten was in de eerste wereldoorlog (1914-1918) medewerker geweest van de Nederlandse Inlichtingendienst; gedemobiliseerd, werkte hij eerst bij enkele firma's, kwam. nog in het begin van de jaren '20 als ambtenaar van de dienst voor invoerrechten en accijnzen in contact met een collega, Zaal, en richtte enige tijd later samen met hem, in Rotterdam een agentuur- en commissiehandel op, Zaal & Co. Deze firma werd een feitelijk nevenbureau van de Passport Control Office (PCO). Opererend onder diverse schuilnamen, wierf Vrinten in de jaren '30, soms voorgevend dat hij namens de Nederlandse geheime dienst optrad, tal van personen aan die zich bereid verklaarden, regelmatig of af-en-toe naar Duitsland te reizen om daar militaire observaties te verrichten. Hoevelen dat er in totaal waren, weten wij niet, maar zeker waren het vele tientallen. Alleen al één van Vrintens helpers, de Waalwijkse leerhandelaar F. A. Hensen, een neef van zijn vrouw, wist dertig personen voor die spionage-arbeid te winnen. (...) Niet zeldzaam waren de gevallen waarin Vrinten bedragen, meest kleine overigens, voor berichten betaalde die zijn zgn. agenten geheel of grotendeels uit hun duim gezogen hadden. Van al die agenten hield hij zorgvuldig een kaartsysteem bij. Iets op ons verhaal vooruitlopend, willen wij hier vermelden dat Vrinten in gezelschap van zijn naaste medewerker, F. A. van Koutrik, op de eerste dag van de Duitse invasie, 10 mei I940, uit Rotterdam naar Engeland vluchtte en dat spoedig nadien zijn kaartsysteem door de Duitsers gevonden werd, hetgeen er belangrijk toe bijdroeg dat allen die korte of lange tijd aan Vrinten hun diensten geleend hadden, gearresteerd en veroordeeld werden. Van slechts vijftien hunner zijn de vonnissen bewaard gebleven: drie, onder wie Hensen, werden ter dood veroordeeld, de overige twaalf tot gevangenisstraffen, variërend van tweeen-een-half tot tien jaar. Hoe waren de Duitsers op Vrinten attent geworden.

 en van die merkwaardige Rotterdamse firma Zaal & Co. was de Nederlandse geheime dienst, GS III, niet op de hoogte, maar zij wist er wel het een-en-ander van: met Vrinten werden wel eens gegevens uitgewisseld, en wat de Britse dienst betrof, droeg die uitwisseling zelfs een regelmatig karakter. Wij vermeldden al dat het in de eerste wereldoorlog niet anders geweest was; de contacten die men toen gelegd had met de geheime diensten van Duitsland, Engeland, Frankrijk en België werden in de jaren '20 aangehouden. Zo ook in de jaren '30, maar met één belangrijk verschil: die met de Duitsers gingen meer en meer een louter formeel en beleefdheidskarakter dragen. Het hoofd van GS III, generaal-majoor J. W. van Oorschot, bleef zich jegens de Duitse attaché's (van wie hij wist dat zij militaire gegevens verzamelden) correct en voorkomend gedragen; als de echtgenote van een hunner 'op Scheveningen kwam logeren, werd er voor bloemen gezorgd'. Zo werd een façade van neutraliteit in stand gehouden die met de werkelijke opvattingen van de generaal allerminst in overeenstemming was. (Bron: Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog - Deel 2)  

Opzetten van Vrintens'netwerk

Pouwels ondernam in maart zijn eerste reis naar Duitsland, waar hij gedurende langere tijd ging werken. Hij werd op aanwijzing van een Duitser in oktober 1937 gearresteerd en in maart 1939 tot levenslange tuchthuisstraf veroordeeld. In november 1941 ontving Staatspolizeistelle Keulen van ‘Stelle P’, dus van Protze, In een aantal van die berichten of aantekeningen werden medewerkers van Pouwels genoemd, maar daaropvolgend onderzoek bleek voor die mensen geen nadelige gevolgen te hebben. Na zijn bevrijding in mei 1945 door de Amerikanen vertelde hij dat zijn broer T.A.G. Pouwels – die ook met Hensen in verbinding had gestaan – tijdens de oorlog werd gearresteerd en in een Berlijnse gevangenis was overleden. Onder de door Hensen geworven agenten zaten er acht die in werkelijkheid voor de Gestapo in Düsseldorf en voor Ast Münster werkten. De namen van Vrinten en Hensen waren dus al in 1936/1937 bekend. De laatste had tot eind 1939 voor Vrinten gewerkt en Van Koutrik had zijn naam doorgegeven aan Protze.

Wereldoorlog komt verderop nog eens aan bod. Volgens Protze bevatten de twee koffers, na mei 1940 in beslag genomen in een pension in de omgeving van Waalwijk, ‘twee dikke boeken, samengesteld door Vrinten en diens vroegere medewerker ZAAL,

(pleegvader van Kouterik), waarin opgenomen alle bekende in Nederland werkende agenten van vreemde mogendheden. Verder een zeer nauwkeurige boekhouding van alle door Vrinten in verband met zijn werkzaamheden gemaakte onkosten en betalingen gedaan aan zijn met name genoemde medewerkers. Een van de door Vrinten vermelde agenten was Willem van Baalen die tijdens de Eerste Wereldoorlog voor de Britten had gespioneerd. Hij leerde Vrinten in 1934 kennen, maar heeft nooit voor hem gewerkt. Dat kan wel kloppen: volgens Van Koutrik kwam Van Baalen in Vrintens archief voor als ‘vermoedelijk agent van den Duitschen Dienst’. Er bestaat een rapport, dd 13-9- 1940 van de Centrale Inlichtingsdienst (CI) te Londen dat verhaalt over ene Willem van Baalen: dit zou in de jaren dertig een bekende zwendelaar op het gebied van effecten en een der werfagenten van Doktor Hamkes zijn geweest. Van Baalen zou in Maassluis zijn geboren en in 1940 ongeveer 55 jaar oud zijn geweest (dat klopte, al was hij feitelijk eind 1882 geboren). Ondanks zijn werk voor de Duitsers in het verleden werd Van Baalen in maart 1941 gearresteerd en tot ongeveer juli in Keulen gedetineerd. Beschuldigd van spionage voor de Britten werd hij tijdens de verhoren ondervraagd over Vrinten; daarbij viel ook de naam Johan Dronkers die mogelijk verantwoordelijk was voor Van Baalens arrestatie. Hij werd uiteindelijk vrijgelaten, omdat niets kon worden bewezen.

Doktor Hamkes,

Actief voor Nest Keulen, wist onder meer in oktober 1938 de in België wonende Nederlander H.K. Bruins te rekruteren voor het verzenden van weerberichtentief voor Nest Keulen (nisa)

Baalen, van, Willem; 8-12-1882 te Maassluis – 9-3-1950 Baarn (nisa),

assurantiebezorger, overleden s-Gravenhage 8-3-1950, trouwde Maassluis 18-10-1906 Cornelia Wilhelmina Klinge , geboren Maassluis 31-1-1885, handwerk lerares, overleden 's-Gravenhage 4-4-1958, dochter van Arij Klinge en Maartje Bleijksloot (patersvaatje.nl)

Dronkers, Johannes Marinus; 3-4-1896 te Nigtevecht – Wandsworth 31-12-1942,

deed zich voor als een Engelandvaarder, maar hij bleek een spion te zijn die in Engeland opdrachten voor de Duitsers moest uitvoeren. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werkte Dronkers als eenvoudige klerk bij de PTT in de Zeestraat in Den Haag. Dronkers was begin 1942 via zijn zwager in contact gekomen met Alexander Verkuyl, die hem vroeg voor de Duitsers te werken en hem vervolgens in contact bracht met een agent van de Duitse geheime dienst, dr. Schneider. Deze bood hem 100 gulden per maand als beginsalaris, en terwijl hij in Engeland zat zou zijn vrouw 150 gulden krijgen. Schneider zou voor een bootje zorgen. De opleiding tot spion was in de Vondelstraat in Den Haag. Hij begon meteen op 16 maart. In Engeland zou hij militaire inlichtingen moeten verzamelen en de gegevens naar de Duitsers moeten doorspelen (wiki)

Een belangrijke informante binnen het netwerk van Vrinten en Stevens; Valli Nael

georganiseerde geheime dienst voor bedrijfsspionage van het wereldomvattende chemieconcern IG Farben had Fritze zijn sporen verdiend in Argentinië en Zweden. In 1929 verkreeg hij de Nederlandse nationaliteit. Op 9 mei 1940 vertrok hij uit Nederland naar de Verenigde Staten, waar hij vanuit zijn kantoor in New York zijn zaken gewoon voortzette.

Kort na het begin van de Tweede Wereldoorlog, op 7 november 1939, lieten Richard Stevens en zijn collega Sigismund Payne Best zich op nogal onnozele wijze door de Duitsers bij Venlo over de grens lokken. Het Venlo-incident. Ze werden gevangen genomen. 
Het aantal vaste Duitse logeergasten in hotel Weimar nam toe. Naels aandacht werd vooral getrokken door een tweeling, die stond ingeschreven als Heinz en Friedrich Neumann. Ze bewoonden een grote kamer in de hoektoren van het gebouw. Er was er altijd één aanwezig en één afwezig en ze wisselden elkaar onregelmatig en op alle uren van het etmaal af. Na een verblijf van drie maanden vertrokken ze overhaast in de vooravond van de negende mei 1940. Prins Bernhard had zich toen al lange tijd niet meer in Weimar vertoond.

Enige dagen later stond een haar onbekende man voor de deur van haar logeeradres in Nijmegen. Zij kon de komende maandag beginnen in het American Hotel te Amsterdam - 'onder dezelfde condities als in Weimar’.
Vele jaren na de oorlog verbaasde zij zich er nog altijd over dat zij tijdens de bezetting door de Duitsers ongemoeid is gelaten: 'Vrintens plotselinge vertrek zou de Duitsers toch aan het denken hebben moeten zetten, vooral nadat zijn complete archief, verstopt in Waalwijk, in hun handen was gevallen. Later hoorde Nael dat Stevens tijdens zijn (vroege) gevangenschap alle medewerking aan de Duitsers heeft verleend. Nael heeft de indruk dat zij toch altijd voorzichtig genoeg is geweest en hebben Stevens en Vrinten over haar gezwegen. Valli Nael overleed in 1991 op 91 jarige leeftijd in een bejaardentehuis in Rotterdam. (Bron: groene.nl)

Door die vlucht heeft hij zijn leven gered: zijn tegen Hitler-Duitsland gerichte artikelen in de dagbladen, zijn samenwerking met MI6 en zijn joodse afkomst waren zware punten in zijn nadeel. Na de capitulatie verschenen de Duitsers vrijwel onmiddellijk bij zijn woning om hem te arresteren. Zijn auto, twee schrijfmachines, twee matrassen, vier dekens, levensmiddelen en zeep werden in beslag genomen. Op 25 mei werden door twee Duitse soldaten en vier burgers bedden, kleren, een divan, gordijnen, tuinmeubilair, een tuinslang en alle wijn in een verhuiswagen geladen; daarna werd nog een keer door twee burgers een zak met goederen afgevoerd.
Naast de Abwehr had ook de Sicherheitsdienst belangstelling getoond voor Van Blankenstein. A.G. Bouten, een boekdrukker, had vòòr de oorlog in Nederland gespioneerd voor de Sicherheitsdienst te Aken. Een van zijn opdrachten als agent nummer V 46 was het aanleveren geweest van de Pyttersen’s Staatsalmanak 1939 en 1940. Bouten stond bij de Haagse politie-inlichtingendienst bekend als een agent van de Duitse geheime dienst en Steven Pegels van die dienst herinnerde zich ‘telegram- en of telefoongesprekken afkomstig van de censuur, die destijds bij de Inlichtingendienst behandeld werden en die op BOUTEN betrekking hadden te hebben gezien. Tevens herinner ik mij, dat uit een dier formulieren (gesprekken) bleek, dat BOUTEN onderzoek deed naar de gedragingen van Dr. M. van Blankenstein te Wassenaar. Bouten ontkende onderzoek te hebben verricht naar deze journalist. De Wassenaarse politie vernietigde in de meidagen politieke en spionage-dossiers. Rifczes was door de Haagse politie-inlichtingendienst op een lijst met te interneren personen gezet; hij werd later daadwerkelijk gearresteerd. Naast NSB’ers werden dus ook mensen ingesloten die van spionage werden verdacht. (bron: nisa-intelligence.nl) 

Oprichting Handels dekmantelfirma met Zaal (GS|||/MI5?) (afbeelding)

1938  Wijze toetreding van Koutrik tot zijn firma

Van Koutrik observeerde Rifczes’ huis nogal opvallend en Hoogeveen benaderde hem. Tijdens een gesprek in café Den Deyl in Wassenaar vertelde Van Koutrik dat hij voor de Engelsen werkte, maar genegen was tevens voor de andere kant werkzaam te zijn. Nadat Hoogeveen in overleg met Protze was ingegaan op Van Koutriks suggestie, betaalde Protze hem via Hoogeveen voor de eerste maand 100 gulden, de maand erop werden dat er 200. Zijn motief lijkt de behoefte aan geld te zijn geweest; zelf voerde hij angst aan voor eventuele represailles tegen zijn in Duitsland wonende schoonfamilie. In tegenstelling tot zijn werkgever Chidson heeft Van Koutrik zijn andere werkgever, Protze, nooit ontmoet, alles liep via Hoogeveen. Deze ontmoette hem op initiatief van Van Koutrik meestal in het Haagse café Stadt Schencke of in cafés op de Kruiskade in Rotterdam. (nisa) De ex-Amsterdamse politierechercheur draaide voor

Protze in de herfst van 1938 een voor de Britse Passport Control Office (PCO) werkende agent  F.A. van Koutrik. alias Oliver Kendall; Voor Protze gebruikte hij het alias Walbach. (nisa)

Van Koutrik zorgde ervoor dat de Duitsers vrijwel volledig op de hoogte raakten van alle voor de Engelsen werkende agenten. Protze sprak van een dagelijks rapport over de gebeurtenissen binnen de Passport Control Office (PCO) Skrodzki noemde tijdens haar verhoor in april 1946 Van Koutrik ‘onze meest succesvolle agent tegen den Engelschen dienst'. (nisa)

In de tweede helft van 1939 vertelde Van Koutrik aan Hoogeveen dat Vrinten ‘zeer nerveus’ was, bezig was met het vernietigen van een deel van zijn archief en dat hij ‘belangrijke archief-deelen’ naar Brabant had gebracht. Na mei 1940 konden via de gearresteerde zwager van Vrinten, Frans Hensen, die archiefdelen in beslag worden genomen. F.A. Hensen, een koopman in leder was al in 1936 als rekruteur voor Vrinten werkzaam. Zo bracht hij dat jaar Anton Pouwels met Vrinten in contact. Pouwels ondernam in maart zijn eerste reis naar Duitsland, waar hij gedurende langere tijd ging werken. Hij werd op aanwijzing van een Duitser in oktober 1937 gearresteerd en in maart 1939 tot levenslange tuchthuisstraf veroordeeld. (nisa)

1945  Aanhouding Hoogeveen

Na Hoogeveens arrestatie in juni 1945 werd hij begin 1946 door W. Albrecht van het BNV nog als majoor verkleed naar Duitsland meegenomen om Protze op te sporen; dat lukte. Protze en Skrodzki werden op 15 maart gearresteerd en naar Nederland overgebracht.Hoogeveen werd op 3 mei 1949 voorwaardelijk buiten vervolging gesteld.(nisa)

Werkzaam in Nederland vanaf 1937 en vervolgens in 1940/1941 in het Verenigd Koninkrijk werd Van KOUTRIK door SIS in 1941/1942 opnieuw in dienst genomen bij een opvangcentrum voor vluchtelingen in het VK. In 1946 werd uit ondervraging van Duitse gevangenen ontdekt dat hij in 1938 door de Abwehr 'omgedraaid' .(archive.org)

1938  Oprichting Britse dekmantel Passport Control Office (PCO) (MI5 Stevens c.s.)

Britse Geheime Dienst

1914  Al tijdens de Eerste Wereldoorlog had de Britse geheime dienst een missie in Den Haag. Deze werkte onder de dekmantel Passport Control Office (Paspoort-Controledienst).(PCO) Deze dienst onder leiding van Major R.H. Stevens, was tijdens de Eerste Wereldoorlog ingesteld om vanuit het neutrale Nederland informatie te verzamelen over het Duitse leger. Hiervoor werden veel Nederlandse contacten gebruikt die voor hun werk vaak naar Duitsland reisden. De Britse geheime dienst in Nederland was een onderdeel van de Secret Intelligence Service (SIS). Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de dienst opgericht als een uitgifteorganisatie van visa voor mensen die via Nederland naar Groot-Brittannië reisden. Na de oorlog werd dit visum afgeschaft, maar de dienst bleef bestaan als dekmantel voor de Secret Intelligence Service. (.go2war2.nl)

Den Haag was een belangrijke plaats in het Z-netwerk, Dansey had het regionale hoofdkwartier van zijn netwerk gevestigd in de twee neutrale landen tijdens de Eerste Wereldoorlog: Nederland en Zwitserland.

De operaties van Best in Nederland stonden aan de tegenwind van een politieke storm. Hij had op bevel van Londen, maar tegen alle ambachtslieden, zijn NOC- operaties gecombineerd met die van majoor Richard Henry Stevens , een minder ervaren agent die opereerde vanuit de Britse ambassade als hoofd van een fictief "paspoortcontrolebureau". De PCO (die net als Sectie Z door heel Europa opereerde) werd gecompromitteerd voordat zijn operaties werden gecombineerd met die van Sectie Z, en het was dus eenvoudig voor de Duitsers om steek- en contraspionageoperaties uit te voeren tegen Britse agenten in heel Europa. (wiki)

begin 1939, wordt de Duitse contingent contraspionnen gewijzigd. Protze houdt zijn plaats in Wassenaar maar IIIF in Hamburg neemt de zaak over. Daar heeft kapitein von Feldman versterking gekregen van Herman J. Giskes die de zaak van de Engelse geheime dienst over nam toen zijn baas voor een drie maanden durende operatie naar Portugal werd gezonden. 

Verraad Hooper aan Abwehr

Hooper verraadde de gehele Engelse dienst aan Giskes en ging in april 1939 zelfs verder toen het er op leek dat hij uitgewerkt was. Hij vertelde dat Dr. Otto Krüger, een commandant van de Noordelijke Maritieme basis in Duitsland voor de Engelsen werkte. Alle SIS agenten in Duitsland worden opgepakt en Dr. Krüger wordt gearresteerd. Pleegt op 4e september zelfmoord, de dag nadat de Engelsen de Duitsers de oorlog hebben verklaard. Kolonel Claude Dansey geeft kapitein Best de opdracht zijn Z organisatie bij majoor Stevens onder te brengen. Van Koutrik weet dan ook snel de gegevens van deze organisatie aan de Duitsers door te geven.

1928  Werkzaamheden voor het paspoortburau (PCO)

Bevolkingsregistratie / verblijfsregistratie, gezinskaarten familie Hooper (Bron: Stadsarchief Rotterdam)

Verduidelijking van de identiteit van de broers Hooper door F.A.C. Kluiters naar aanleiding van het boek van Ladislas Farago

Engelandspiel.nl meldt dat o.a. John William Hooper (Jack) werkzaam is voor de Pasport Control Office (PCO) In de basisisregistratie personen (BRP) in het Stadsarchief Rotterdam  wordt John William Hooper gevonden met de registratie als secretaris werkzaam te zijn voor de PCO.

F.A.C. Kluiters meldt dat hij heeft vastgesteld heeft dat Ladislas Farago in zijn boek in dit kader  'Het spel der Vossen' enige fouten heeft gemaakt. Kluiters analiserend gebruikt hij voor bovenstaande John William Hooper niet de roepnaam Jack, maar de roepnaam Bill.

De broer van John William, genaamd Herbert, die mogelijk tien jaar later geboren is als Brits staatsburger, kreeg de roepnaam Jack. Beiden zijn actief geweest voor de PCO. Bij onvoldoende informatie is het mogelijk dat niet bekend is dat twee Hoopers werkzaam zijn geweest voor de PCO.

Voor alle duidelijkheid wordt in het volgende door de auteur ingekorte verhelderende relaas van Kluiters John William Hooper, Bill genoemd en zijn broer Herbert, Jack.

Het was nadat de PCO naar Den Haag verhuisde dat Bill berucht werd. De paspoortcontrolebeambte op dat moment, luitenant Dalton, gokte in Belgische casino's. Schulden dwongen hem om in deposito's te duiken voor visums van reizigers naar Palestina. Dalton begon erop te hameren dat Bill Hooper aanvragers zou vragen om hun storting in contanten te doen. Hooper werd zich bewust van de reden en drong Dalton aan om Londen te informeren. In plaats daarvan koos Dalton op 4 september 1936 om zichzelf door het hoofd te schieten, waardoor Bill een (afscheids)brief met instructies kreeg. Daarin verklaarde hij zelfmoord te hebben gepleegd en gaf hij Hooper de opdracht om de Britse legatie en MI6 van zijn overlijden te informeren. Hooper moest ook volledig meewerken met de Nederlandse politie om de doodsoorzaak vast te stellen. 

De enige aanzienlijke bedragen die door de PCO zijn ontvangen, zijn afkomstig van deposito's (elk zestig pond) die zijn gedaan door toeristen die visumaanvragen voor Palestina hebben ingediend. De visumaanvragen werden grotendeels behandeld door APCO Bill Hooper, die de aanvragers screende, hun documenten controleerde, de visa ondertekende en de bankgarantie of het geld daarvoor ontving, het geld of de garantie meenam naar Dalton voor bewaring.

Voor een deel is het volgende ook gebaseerd op correspondentie en interviews met kapitein Herbert Hooper (1992) en FAC Kluiters, 

Toen Jack Hooper ontdekte dat herdrukken van Wests boek over MI6 nog steeds dezelfde smadelijke verklaring bevatten, schreef hij aan West voor opheldering. West antwoordde: over een pperiode van zeven jaar kan ik niet uitleggen wat er fout is gegaan, maar ik heb de nodige stappen ondernomen om ervoor te zorgen dat de vereiste veranderingen nu plaatsvinden. Aanvaard alstublieft mijn oprechte excuses voor het toezicht. Het is echter duidelijk dat West nog steeds gelooft in een slinkse Hooper. In zijn voorwoord aan het boek van Kern over de Sovjet-inlichtingenofficier Krivitsky, gepubliceerd in 2003, schrijft West: op zijn minst impliceerde deze (Krivitsky's kennis van de paspoortcontroleambtenaren en de PCO als coverorganisatie] enige succesvolle Sovjetpenetratie van SIS en misschien iets ergers, vooral toen hij John (Bill) Hooper heette, een Brit die was ontslagen uit het SIS-station in Den Haag, als een van zijn bronnen. BILL HOOPER AND COMMUNISM In 1920 begon Bill Hooper op 15-jarige leeftijd te werken bij het paspoortcontrolebureau in Rotterdam. Volgens hem was hij geïnteresseerd in zaken die met het communisme samenhangen. In 1923 stapte hij over naar het consulaat, maar in 1927 werd hij benoemd als griffier bij de PCO en begon informatie te verzamelen over het communisme en Nederlandse communisten. Op een gegeven moment kreeg hij van commandant Fletcher opdracht om naar agenten te zoeken tegen de Duitsers en hij slaagde erin een anti-Duitse organisatie op te zetten. PCO-agent Vrinten (die later zal worden geïntroduceerd) zei in 1933 dat, terwijl de afgelopen jaren de Britse inlichtingendienst zich in de eerste plaats bezighield met communistische propaganda en wapendeals op weg naar India, de activiteit naar Duitsland was opnieuw een prioriteit geworden en had een intense heropleving ondergaan. Kort samengevat: dit waren de activiteiten van Bill Hooper, zoals hij zelf in oktober verklaarde. Voordat ze dieper ingaan, moet aandacht worden geschonken aan zijn activiteiten met betrekking tot het communisme.

Hooper en Pieck

Volgens Jack Hooper had zijn oudere broer al in 1934 of 1935 een bevel ontvangen van admiraal Hugh Sinclair, hoofd van MI6, om de kring van kennissen van de Nederlandse communist HC (Han) Pieck te infiltreren. Deze man was al op de hoogte van MI6. Het was inderdaad in dit jaar dat MI5 een dossier op Pieck startte, het eerste document was een uittreksel uit een MI6-rapport van 24 maart. Vervolgens slaagde Bill erin deel te worden van een groep Nederlanders die hielpen Joden te ontsnappen uit nazi-Duitsland. Eén man van deze groep, de Internationale Rode Hulp, was de advocaat Simon de Vries, die volgens Hooper politiek gezond was en in de jaren twintig al enkele jaren getrouwd was met Bernie van Lier, die later de vrouw van Pieck werd. Ze besloten om Bill te bedanken voor zijn hulp door hem een ​​schilderij voor te stellen van zijn oudste dochter, Mary Joyce, gemaakt door Han Pieck die een bekende kunstenaar was, net als zijn tweelingbroer Anton Pieck. Een naoorlogs onderzoek door de Nederlandse veiligheidsdienst Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) concludeerde dat het min of meer op deze manier Bill met Han was. Echter, in 1939 verklaarde Bill Hooper zelf dat hij op 30 januari 1935 een rapport over het communisme in Nederland en Pieck indiende . 

Pieck en King

In februari was Han Pieck erin geslaagd kapitein John Herbert (Bertie) King te recruteren, die zich bij de afdeling communicatie van het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken had aangesloten als tijdelijk klerk, voor de Sovjetrussische NKVD. Na de overdracht van King van Genève naar Londen moest Pieck er vaak heen. In een brief van H. Hooper naar West, en letter West naar H. Hooper. De PCO was gevestigd aan de Maasstraat 16 in Rotterdam. In de jaren dertig werd het verplaatst naar de Nieuwe Parklaan 57 in Den Haag. De minuutbladen van TNA KV 2/809 leggen vast dat MI6 telefonisch over de aanwezigheid van Pieck in Londen heeft gerapporteerd. Hij keerde via Harwich terug naar Den Haag.

Christopher Andrew Vasili Mitrokhin, Het Mitrokhin-archief: de KGB in Europa en het Westen (Londen: Penguin 1999)  In augustus 1929 bezocht Pieck de Sovjet-Unie en volgens zijn vrouw Bernie begon hij volgens MI5 voor de Russen te werken. in 1929 was Pieck belast met het penetreren van het Britse ministerie van buitenlandse zaken. Hij vestigde zich in Genève als een kunstenaar, hij begon voor de Russen te werken.

Lezing BVD over Bill Hooper

In de BVD-inzagemap inzake Hooper stond vermeld:

‘Het vermoeden bestaat, dat (Bill) Hooper ook na zijn ontslag bij de B.P.C.O. [British Passport Control Office] op de één of andere wijze aan de Engelse dienst verbonden bleef. Over zijn exacte positie in dit verband zijn geen gegevens voorhanden. Het meest aannemelijk lijkt, dat hij min of meer "uit de vrije hand" voor de Engelse dienst is blijven werken.’

Volgens captain Herbert (Jack) Hooper, zijn jongere broer, had Bill enige tijd na zijn ontslag een brief gekregen, waarschijnlijk van een Engelsman, waarin belangstelling werd uitgesproken voor het doen van zaken. Bill vroeg Londen om advies. Hij kreeg toestemming in te gaan op de brief en vanaf toen ontwikkelde zich een Spiel.
We volgen nu even het BNV-ondervragingsrapport: ‘Tijdens het eerste treffen Bill HOOPER-GISKES (April 1939 te KEULEN) gaf eerstgenoemde geen inlichtingen, doch kwam met het volgende voorstel: het opnemen van contact met Lord VAN SITTARD [Sir Robert Vansittart, Chief Diplomatic Adviser to Foreign Secretary], door middel van zijn relatie met PIEK, architect uit DEN HAAG. Genoemde relatie stond op zeer vriendschappelijke voet met VAN SITTART’s secretaresse. Zowel VAN SITTART als PIEK zouden betrekkingen onderhouden hebben met de Russische inlichtingendienst (het contact van PIEK liep via Zwitserland). Bill HOOPER zou een Rus, met gefingeerde opdracht van de Russische dienst, naar PIEK toesturen om het contact wederom nauwer aan te halen. VAN SITTART zou het door PIEK van hem verlangde materiaal aan de gefingeerde Russische dienst, in feite de Abwehr, overhandigen. Voor genoemde actie zou Bill HOOPER  F. 500 per maand verlangen.’ Het eisen van een relatief hoge som gelds zou de betrouwbaarheid der gegevens alleen maar benadrukken. Berlijn wees het voorstel als te fantastisch zijnde af en dat was het ook. We kunnen hierdoor hooguit vermoeden dat Bill Hooper in die tijd naast MI6 ook Vansittart van dienst was: Vansittart hield er toen een soort privé- inlichtingendienst op na. Volgens Hoopers jongere broer, captain Herbert (Jack) Hooper, toentertijd net als zijn broer.

1950 Benadering communist Han Pieck door BVD

(...) De BVD raakte geïnteresseerd in eventuele actuele aspecten van het vooroorlogse spionagenetwerk waarvan Pieck en Krivitsky deel hadden uitgemaakt. Han Pieck werd in maart 1950 benaderd door een BVD-medewerker met het alias Van Oosterzee met de vraag of hij wilde uitweiden over zijn oude communistische kameraden. Voor het verifiëren van Van Oosterzees bona fides schakelde Pieck zijn kennis Vrinten in. Ze kenden elkaar al sedert 1937/1938 en Vrinten werkte na de oorlog bij het Kabinet van de Afdeling Politie van Justitie. Han was de BVD uiteindelijk ter wille, al vertelde hij lang niet alles. Volgens Cornelissen werd Pieck geconfronteerd met de aanwezigheid van zijn eigen paperassen in het BVD-archief en was hij ‘volkomen overdonderd’. Dat moet dan in 1950 of later zijn gebeurd. Hij hielp ook MI5 tijdens een bezoek van enkele dagen in april 1950 aan Londen, waar hij vooral vertelde over de activiteiten van de ‘Sovjetdienst in Engeland in het tijdvak van 1936-1939’.
Boeiend is nog een onvermoede relatie uit 1955; hoe groot is dat wereldje nu feitelijk? In dat jaar werd een poging ondernomen een tentoonstelling in te richten over Europese integratie; bij die poging werd Piet Brijnen betrokken, de eerder ten tonele gevoerde inlichtingenman. In maart 1955 werd met hem gesproken over salaris, representatievergoeding, kosten van buitenlandse reizen en over kantoorhuur. Het kantoor bevond zich ten huize van Han Pieck.

(...) Bill Hooper werd in Londen hoofd van een eenmansbureautje dat onder MI6 ressorteerde; Vrinten die er in juli 1940 kwam werken
vertelde dat Bill Hooper ‘belast was met het organiseren van een dienst voor parachutisten in Nederland'. Mogelijk werd
zijn afdeling B24 genoemd; dezelfde waar Van Koutrik aan verbonden was. Bill Hooper en Vrinten verdwenen er medio
december 1940: ‘Toen we goed en wel aan de gang waren, werd het zaakje afgenomen en kwamen er andere heren.’ Vrinten merkte nog op: ‘Hooper en Rabagliatti konden samen niet goed overweg. Rabagliatti wilde de zaak in eigen hand houden'. In Londen werd Bill Hooper door diverse omstandigheden, verwikkelingen rond zijn persoon en tegenstellingen tussen de Engelse en Nederlandse geheime diensten en de politieke consequenties daarvan, bij MI6 uitgerangeerd; hij ging toen voor MI5 werken. Het was Bill Hooper gelukt vrijwel iedereen zand in de ogen te strooien – na de oorlog bleef ook de BVD over hem twijfelen – maar dat had als consequentie dat hij niet langer echt vertrouwd werd. Buiten dat werd hij een speelbal van hogere machten.

1940  Vlucht naar Engeland met o.a. van Koutrik

Op 10 mei 1940 vertrekken Vrinten en Koutrik naar Engeland.(PEC 4C II, 1518) Koutrik wordt op 5 augustus 1943 ontslagen bij de Patriotic School (RVPS) wegens misbruik van fondsen (volgens eigen zeggen wegens disloyalty, contact met (auteur: Abwehr agent) Hoogeveen!) (Een ander nog nader uit te zoen verhaal gaat over de te lage inkoop van sieraden bij vluchtelingen daar hij hen verkeerd heeft voorgelicht)

Op de dag van de Duitse inval slaat Vrinten op de vlucht, zijn complete kaartsysteem achterlatend. Schuld hiervan is in de eerste plaats Vrinten zelf. Zijn naaste medewerker  F.A. van Koutrik, wil de spullen wel ophalen maar wordt door Vrinten bedreigd. Die 10de mei heeft Vrinten zo’n haast het vege lijf te redden dat de documentatie vergeten wordt.

zogenoemde ‘Oranje-hotel.’ Daar wordt hij vaak en hardhandig verhoord, maar laat volgens de familie niets los. In een pension in Kaatsheuvel heeft de toch wel zeer nonchalante Vrinten twee koffers achtergelaten met de complete boekhouding van alle gemaakte kosten en betalingen! Dat zal veel mensen het leven kosten (Wiki)

Werkzaamheden Vrinten in Engeland

Nadat  Vrinten naar Engeland samen met de familie van Kouterik (vrouw en mogelijk kinderen).treedt hij Juni 1940 in dienst van de aanloop tot SOE. Juli 1940 onder leiding van Hooper, bij de Home Office (binnenlandse zaken) 15 December 1940 in Nederlandse dienst, CID onder F. van.'t Sant. Toen CID verdween ging hij naar Politie Buitendienst onder Derksema, tot 1946 (Engelandspiel.eu)

'14 October 1948 A. J. J. Vrinten, ambtenaar bij het Departement van Justitie' ( Bron: Verslagen omtrent de stand van de werkzaamheden der Enquêtecommissie Regeringsbeleid 1940—1945) 

Vertrek Vrinten en van Koutrik naar Engeland / ontslag / onderzoek na WOII

Op 10 mei 1940 vertrokken Vrinten en Van Koutrik met hun gezinnen naar Engeland, waar zij beiden werden ingeschakeld bij de contraspionage. Op een gegeven moment werd Van Koutrik daar door de Engelsen ontslagen en door de Nederlanders opgeroepen in militaire dienst. Hij werd geplaatst bij de Onderzeebootdienst in Dundee, Schotland. om aan een andere baan te komen had hij onder andere contact met F. van ’t Sant, de persoonlijke secretaris van koningin Wilhelmina, maar dit liep op niets uit. In de tweede helft van 1945 werd Van Koutrik overgeplaatst naar Rotterdam, waar hij op 1 mei 1946 tijdelijk werd bevorderd tot sergeant-majoor. Het Bureau Nationale Veiligheid ging op 18 juni 1946 over tot zijn arrestatie vanwege ‘ernstige bezwaren’ die tegen hem waren gerezen.Hij erkende zowel ten gunste van Engeland als Duitsland te hebben gewerkt – een houding die in zijn woorden ‘zeer zeker laakbaar’ was – maar nooit ten nadele van Nederland. Tijdens zijn detentie stelde hij in een verzoek om voorwaardelijke invrijheidstelling dat ‘geen Nederlandse belangen werden geschaad'. In de marge van zijn brief werd het volgende commentaar geschreven: ‘wel geallieerde belangen - in elk geval werd de Duitsche Zaak gediend’. Waarschijnlijk omdat vooroorlogse spionage, niet ten nadele van Nederland, niet strafbaar was, werd hij op 18 juni 1948, exact twee jaar na zijn arrestatie, voorwaardelijk buiten vervolging gesteld. Het bleek moeilijk te zijn om de arrestatie van Nederlanders door de Duitsers na mei 1940 enkel en alleen aan Van Koutrik toe te schrijven. Naast de door Protze in beslag genomen koffer of koffers werden op Vrintens kantoor ook nog diverse documenten gevonden met bijzonderheden over voor het PCO werkende Nederlanders. Van Koutriks mededelingen en Vrintens documenten hebben mogelijk gezamenlijk geleid tot de gevangenschap en/of dood van een aantal Nederlanders. De Jong maakt de balans op voor wat betreft de gevolgen van het handelen van de combinatie Vrinten-Van Koutrik: ‘Van slechts vijftien hunner [van de vele tientallen agenten] zijn de vonnissen bewaard gebleven: drie, onder wie Hensen, werden ter dood veroordeeld, de overige twaalf tot gevangenisstraffen, variërend van tweeënhalf tot tien jaar..  Engelen, de auteur van Geschiedenis van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, verwijt Vrinten niet te hebben gedacht aan het meenemen of vernietigen van de ‘cartotheek met namen van zijn sub-agenten’. Hij relativeert die beschuldiging door te wijzen op Van Koutriks verraad, maar de beschuldiging op zich blijft overeind. Gezien zijn bronverwijzing baseert hij zich kennelijk op De Jong die zich op zijn beurt zal hebben gebaseerd op Van Koutriks naoorlogse mededelingen, maar deze moeten toch vooral worden bezien in het licht van een poging zichzelf minder slecht voor te doen door twijfel te zaaien over de integriteit van Vrinten. Vrintens ‘schuld’ werd zelfs op hoog niveau besproken, want in september 1946 berichtte Einthoven, hoofd van de Centrale Veiligheidsdienst, aan het Kabinet der Koningin: ‘Beste Marianne, Hierbij is de nota over Vrinten [niet in het dossier aangetroffen], waarom Hare Majesteit heeft verzocht. Gezien het bovenstaande kan flink worden afgedongen op de ‘nalatigheid’ van Vrinten. (nisa). 

Onderzoek naar Vrinten en van Koutrik door kapitein der mariniers Lieftinck en voormalige buurman Avenue Concordia Rotterdam, Bingham

Begin 1940 verruilt Seymour Bingham zijn woning aan de Provincialeweg in Zaandam voor een Amsterdams onderkomen.Hij heeft namelijk een paar maanden eerder een baan geaccepteerd bij het Engelse consulaat in de hoofdstad. Tijdens de Duitse invasie lukt het hem om naar Londen te ontkomen, waarna hij een carrière opbouwt binnen diverse inlichtingendiensten. In die hoedanigheid zal hij een belangrijke rol spelen bij het wel, maar vooral het wee van de Zaanse Engelandvaarder. (eriksgaap.wordpress.com)

Aan het Rokin in Amsterdam, staat "De Rijnstroom". In september 1939 was het Britse consulaat-generaal ondergebracht op de derde etage van het uit de jaren twintig daterende gebouw, boven de toen al fameuze sigarenhandelaar P. G. C. Hajenius. Eén van de medewerkers op het consulaat-generaal was Seymour Bingham.

Hoewel de gevangen genomen agenten de SOE-Dutch Section op alle mogelijke manier waarschuwden, bleven de Britten mensen sturen. Het wordt nu langzaam bekend dat de SOE moedwillig Nederlandse agenten hebben opgeofferd, om de Duitsers op hun beurt weer te misleiden. (Uit: Duister Amsterdam. Wandelen langs spionageadressen)

Uit zijn TNA file zijn de volgende gegevens gehaald.
Op 10 november 1941 wordt aan AD/A (..), op het adres Inter-Services Research Bureau (I.S.R.B.), 64 Bakerstreet, medegedeeld dat Sir David (..) geen bezwaar maakt tegen de overplaatsing. SB krijgt het symbol N.4.A.
12 november 1941 SB tekent de Offical Secret Acts, 1911 and 1920.
Op 5 februari 1942 wordt SB ingeschreven in het officiersregister in de rang van kapitein.
Wordt nog verder uitgewerkt.

Op 7 juni 1944 vertrekt Bingham naar Australië. Precies een dag na de landing in Normandië, zat zijn taak hier er op? Hij tekent op 27 juni 1944 een Commonwealth of Australia security acknowledgement in Melbourne. Het document heeft als kop "Z Special Unit".

Tot kort voor de Duitse inval woont deze in Rotterdam geboren Engelsman (Seymour Bingham A.W.) op de Zaandamse Provincialeweg en werkt hij bij Bruynzeel. Hij slaagt er in om tijdig naar zijn vaderland te ontkomen. Dit staat op de website van het Zaanse verzet.(englandspiel.eu)

Vanaf midden 1943 hoofd SOE Dutch Section. Aan deze vier feiten koppelt de auteur  de constatering dat duidelijk is dat de Dutch Section van SOE aan de security check praktisch geen aandacht heeft besteed. Ter ondersteuning daarvan citeert hij Seymour Bingham, toen plaatsvervangend hoofd van de sectie, die tegenover de voorzitter van de Enquêtecommissie verklaarde

dat er in mei 1943 een periode van twijfel geweest is, reden waarom alle relevante telegrammen door een lid van M15** zijn onderzocht; diens oordeel luidde datt alles in orde was. Aan die mededeling knoopt De Jong de suggestie, dat men daaruit zou moeten afleiden dat de betrokken MI5-officier óók geen begrip had vann de toepassing van vaste security-regels. Dat is een onnodig tendentieuze interpretatie van een feit dat serieuzere aandacht verdiende. Volgens De Jong zag SOE Dutch Section deze alarmsignalen niet (UvA-Dossier Nordpol. Het Englandspiel onder de loep - Wolters, J.P.M.H.).

BINGHAM (II/Sr) Bingham sr. zat daarna in Stalag XVIII A/Z. Maj. de Graaf wist verder in 1949 te vermelden dat er een familielid van Bingham voor de Gestapo werkte.

Kapitein der Mariniers Henricus Lieftinck (24-7-1907 Groningen - 8-7-2006)

(F.A.C. Kluiters,De Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten 's-Gravenhage 1993), Generaal-majoor der mariniers H. Lieftinck 17-7-1958 – 1-7-1960: “Commandant van het Korps Mariniers” (Wiki)

Klaagbrief Vrinten naar aanleiding van verhoor Royal victoria Patriotic Schools (RVPS)

Bron: https://www.englandspiel.eu/doc-foto-spelers/Klaagbrief.pdf

A.J.J.Vrinten - Nederlandsche Centrale Dienst

Bezwaarschrift~alleen bestemd voor Nederlandse Autoriteiten

Ik meen mij ernstig te moeten beklagen over de wijze van ondervraging door den kapitein der Mariniers LIEFTIINCK, tijdens het verhoor, hetwelk ik heden morgen moest ondergaan, in het bijzijn van een Officier van het Britse inlichtingen dienst, genaamd BINGHAM.

De aanwezigheid van laatstgenoemde verhinderde mij de vragen op de, juiste manier, d.w.z. rechtstreeks te beantwoorden. Indien ik dat toch had gedaan, dan zou ik niet alleen het prestige van dhr. JACKSON hebben geschaad, doch hem vermoedelijk in grote moeilijkheden hebben gebracht; dit laatste was m.i. Kennelijk de opzet van dhr. BINGHAM, ik bedoel kapitein BINGHAM. .Deze ziet in JACKSON de verstoorder van zijn spel, hetwelk hij heeft verloren.

JACKSON is nl. de opvolger ,vroeger ondergeschikte van BINGHAM in de RVPS (Royal Victoria Patriotic Schools). BINGHAM is van Engelse nationaliteit, vermoedelijk geboren op het continent, althans het grootste gedeelte van zijn leven in Nederland doorgebracht, waar hij heeft school gegaan, is opgevoed, zijn werk heeft verricht. Vermoedelijk kwam hij voor het erst in zijn Vaderland, toen de Duitse invasie in Nederland hem dwong naar Engeland te vluchten. Hij is de zoon van een in de Avenue Concordia te Rotterdam wonende handelaar in benodigdheden ik meen zeilschepen etc. Hij zelf was bediende bij de firma Bruynzeel. Toen daar geen werk meer voor hem was, kreeg hij een ondergeschikte betrekking bij de Britsche Naval Control te Amsterdam.

Over zijn gedragingen aldaar zou de vroegere viceconsul (beroeps) dhr. LEE, thans werkzaam in een afdeling bij het Ministry of War Transport, indien hij dat zou willen doen, heel wat interessants kunnen meedelen, aangezien deze hem van nabij, te Amsterdam, heeft leren kennen. Ik kan U hier iets meedelen over zijn karakter en zijn manier van werken. In het begin van September 1940 was hij een der zogenaamde examinators van MI5 te Londen. Hij kreeg opdracht om zich naar het Zuiden van Engeland te begeven, waar drie van de vier verdachte Duitse spionnen waren gevangen genomen en dienden te worden ondervraagd. Ik was toen assistent van dhr. HOOPER Sr. En belast met gedeeltelijke rekrutering van Nederlanders, voor speciale diensten in nauwe samenwerking en in overeenstemming met Nederlandse autoriteiten/in casu den Minister President. Dhr. HOOPER verzocht mij toen in opdracht van

zijn chefs, als adviseur met dhr. BINGHAM te vertrekken. Ter plaatse had hij, zoals dhr. HOOPER en ik reeds hadden verwacht het hoogste woord, doch bij het onderzoek bleek hij in alle opzichten de mindere. Gedurende de ondervragingen rende hij van den ene chef naar den andere teneinde dezen steeds op de hoogte te houden van den stand van zaken, zodat deze zaak, welke de eerste was in Engeland en zeer geheim, nog voordat we daarmee klaar waren een publiek geheim was geworden. Toen dan ook later de bekwame HINCHLEY COOK, van mij vernam dat op de plaats van onderzoek maar liefst 17 mensen van allerlei rang, niets met de zaak uitstaande hebbende, op de hoogte waren van hetgeen er gebeurde, was hij zeer verwonderd. De vierde man werd, nadat de collega van dezen en nog een ander aan mij hadden bekend, door den Duitse geheimen dienst naar dit land te zijn gezonden, en precies hadden meegedeeld hoe en waar zij hun opleiding hadden ontvangen, door mij ontdekt, tijdens een door mij voorgestelde klopjacht in de omgeving. Ook deze werd door mij tot bekentenis gebracht, dit was een Duitser. (Afschrift van rapporten werd aan den Centrale Dienst gegeven, omdat hier drie Nederlanders, althans houders van Nederlandse paspoorten bij betrokken waren). Dank zij de kleverige tong van dhr. BINGHAM die ik voor het maken van zijn rapporten aan zijn chefs, nog van afschriften der werkelijke verhoren moest voorzien, ging dhr. BINGHAM met de eer strijken, werd vervolgens belast met het verdere onderzoek onder leiding van Kolonel HINCHLEY-COOK en zou ik tenslotte alleen in aanmerking komen, om als kroongetuige te dienen, omdat dhr. BINGHAM niet durfde. Ik heb de Kolonel wel duidelijk te verstaan gegeven dat ik daarin geen trek had. BINGHAM is dus zoals boven duidelijk blijkt een, zoals de Engelsen dat uitdrukken, “CLIMER", iemand, eveneens een uitdrukking welke vaak door Engelsen wordt gebezigd, als zij spreken over een Engelse onderdaan komende van het continent hij is meer Engels dan de beste Engelsman omdat dit soort mensen, elke vreemdeling, doch speciaal de geallieerde wantrouwt.

JACKSON is Nederlander van geboorte, jaren in Engeland woonachtig en zoon of zonen in Engeland geboren, dienen in het Engelse leger. Hij is of zal vermoedelijk spoedig genaturaliseerd worden.

Niettemin blijft hij voor BINGHAM een vreemdeling, waarbij dan nog komt, dat de plaats van BINGHAM door JACKSON werd ingenomen, nadat was gebleken dat BINGHAM niet in staat was ,deze speciale dienst in de RVPS met goed gevolg te leiden. Door zijn contacten met Broad Way Buildings, ik zou haast zeggen door middel van zijn intriges is hij kunnen stappen in de schoenen van een voorganger, die men heeft ontslagen of althans overgeplaatst, omdat de Nederlandse autoriteiten niet konden goed vinden, dat men doende bleef met het verdonkeremanen van Nederlanders, door deze te gebruiken als agenten etc. zonder toestemming of liever gezegd zonder medeweten, der Nederlandse autoriteiten. Als leider van den veiligheidsdienst in de RVPS heeft de heer BINGHAM daaraan dapper meegeholpen. Hij gaf de tips door aan òf kapitein LOEWE òf den vroegere Handelsattaché in den Haag, dhr.

LAMNG. Deze zorgden dan voor de opleiding van de mensen die zij op die manier of op een andere, konden machtig worden. ln sommige gevallen is het duidelijk gebleken dat men geen goed materiaal koos, zelfs is het gebeurd dat men oud-NSB-ers aannam voor die speciale opleiding. Zie daarover mijn desbetreffende rapporten. Deze meneer BINGHAM, die dus voor de invasie nog nooit had gehoord van het bestaan van dat soort diensten, zwaait hier de scepter en bepaalt of een Nederlander al dan niet wordt opgeleid, en deze heer brengt het zover, dat hij een ambtenaar in functie niet alleen onder verdenking brengt, doch zelfs gelegenheid krijgt bij het verhoor van dezen ambtenaar door den kapitein LIEFTINCK, aanwezig te mogen zijn. Hij is door deze handeling veel wijzer geworden en heeft bereikt dat:

1. de verhouding tussen mij en JACKSON, die hem een doorn in het oog was, zeer verkoeld is,

2. indien nog ooit van samenkomen sprake kan zijn, vanzelfsprekend geen vertrouwelijkeuitwisselingen meer zullen geschieden en dus voor ons een zeer goed contact verloren is gegaan

3. vanzelfsprekend maakt hij over deze “internationale rechtszitting” een rapport aan zijn chefs, waaruit zij zullen destilleren dat de kapitein LIEFTINCK een nieuweling in dit vak is en verder uit deze gebeurtenis een les zullen trekken en thans zeker zullen volharden in hun steeds aangenomen houding dat Nederlandse ambtenaren, verdachte Engelsen niet mogen horen, zelfs bij een verhoor niet aanwezig mogen zijn. Ik verwijs hier speciaal, naar mijn rapport en de daarin genoemde Engelsman in de zaak “stuurman

APELDOORN” die berichten over bewegingen van schepen had gegeven. Zo zijn er nog enige winsten die BINGHAM heeft gemaakt, doch waarop ik hier thans niet nader wil ingaan.

En nu kom ik tot de zaak zelve. Toen ik de RVPS op verzoek bezocht, deelde JACKSON mij mede dat hij Rudi van der LAAN , een Nederlandse 2e luitenant, gezien zijn gedragingen etc. Indien deze zou worden vrijgelaten (hij was toen nog steeds verdacht) niet gaarne als officier in het Ned. Leger zou willen zien. Mijn antwoord daarop vindt U in mijn rapport hetwelk ik direct na mijn terugkomst op het kantoor heb gemaakt en aan de kapitein DERKSEMA heb overhandigd. Ik had reeds enige weken over v.d. LAAN gehoord bij mijn bezoek aan Oratory School waar hij en zijn medereizigers in quarantaine waren JACKSON heeft mij die middag in de RVPS, na eerst zijn verlangen te hebben te kennen gegeven, vertrouwelijk inzage gegeven van de beschuldigingen en verhoren van de

medereizigers van v.d. LAAN, waartoe hij ingevolge instructies niet gerechtigd is, wat hem zelfs verboden is. Later heeft hij van der LAAN binnengeroepen en heb ik hem in het Nederlands enkele vragen gesteld, waarover ik eveneens rapporteerde. Ik heb me bij die

gelegenheid niet aan hem laten voorstellen, dit gebeurde opzettelijk en vind ik dat soms onder omstandigheden beter. Nadat hij was weggezonden, hebben JACKSON en ik nog enige tijd over het geval gesproken en hij was, evenals ik, van mening dat de waarde van de rapporten, door zijn ondergeschikten gemaakt, niet zo groot was dat daarin aanleiding kon worden gevonden de man nog langer daar te houden. Hij zou hem dan wel sturen. J.I. Zaterdag kwamen JACKSON en HOOPER bij mij boven op de kamer en JACKSON

verzocht mij met hen te gaan lunchen. Dhr MOLENAAR nam op mijn invitatie eveneens aan deze lunch deel. Toen wij geëindigd waren met het gesprek over de indruk die zij hadden van A.M. de JONG, Consul-generaal te Stockholm, met wie zij op invitatie van dhr. DERKSEMA hadden geconfereerd en terwijl de heren HOOPER en MOLENAAR tezamen spraken, vroeg JACKSON mij “wat hebben jullie met van der LAAN gedaan" waarop ik hem heb meegedeeld dat hij in de afdeling van speciale diensten was, en BINGHAM hem dus mede behandelde.

JACKSON,gaf duidelijk te kennen, dat hij dat liever niet had gezien. Ik meen dat ik dit zelfs aan kapitein DERKSEMA heb meegedeeld, te samen met een andere mededeling over dhr. van KOUTRIK, waarover JACKSON een rapport had geschreven, en zelfs te kennen gaf dat zulk een man eigenlijk in de gevangenis thuis hoorde. Kort daarna zijn wij uiteengegaan en vergezelde dhr. HOOPER ,dhr. MOLENAAR en mij tot aan het kantoor.

Ik vertrouw mijn uiteenzetting van dit geval duidelijk. genoeg is en kan het mij alleen spijten dat thans, m.i. door het onoordeelkundige optreden van de kapitein LIEFTINCK een goed contact voor mijn werk zo goed als zeker verloren is gegaan en indien men thans nog van mening. Is, dat. ,ik mijn mond voorbij zou hebben gepraat, dan ben ik nu nog zo vrij dat te bestrijden door hier nog even de aandacht te vestigen op het feit dat de heren BINGHAM en JACKSON regelmatig met elkaar in contact zijn en dat JACKSON steeds op de hoogte is van de namen van de mensen die voor BINGHAM werken.

Dat contact is zoals ik hoop dat begrepen wordt, strikt zakelijk. BINGHAM heeft als regel inzage in de stukken en het spreekt vanzelf dat hij die moet hebben als hij mensen gebruikt die in de RVPS zijn geweest. Hij heeft dit vanmorgen zelf verklapt, door te zegge dat JACKSON in zijn rapport had geschreven de Nederlandse diensten gewaarschuwd te hebben. JACKSON weet dus heel goed welke rapporten BINGHAM ter inzage heeft gevraagd. Een heel ander ding en dat is natuurlijk vreemd, dat de Engelsen, indien dit zou zijn geschied, alleen volstaan met een mondeling gegeven waarschuwing.

En een nog vreemder ding is dan m.i. Dat al deze zaken zo openlijk geschieden, dat zelfs van der LAAN op de hoogte is van hetgeen er met hem en om hem heen gebeurt, dat hij daarvoor althans voor zijn eigen zaak naar de kolonel de BRUYNE loopt en dat hij in staat is mij te vertellen dat de Engelsen hem thans niet willen hebben en hem niet vertrouwen.

MIJ NEEMT MEN ECHTER KWALIJK DAT IK BEVESTIG WAT ANDEREN REEDS LANG WETEN EN OPENLIJK BESPREKEN.

PS

De heer HOOPER deelt mij thans nog mede dat hem geen mededeling is gedaan dat v.d. LAAN onder voorwaarden zou zijn ontslagen.

Alleen de zaak van de stafkaarten zou door een Nederlandse rechtbank te worden onderzocht.

Uit Nat Archief 02.09,06 / 4913 [1942]

Opgesteld 24-03-2012 A.W.

Sonderfahndungsliste

Duidelijk is dat Vrinten een heel netwerk van informanten heeft opgebouwd. Kennelijk vanwege zijn vroege inlichtingenactiviteiten voor de Nederlandse inlichtingendienst GSIII, die voor de 2e Wereldoorlog de enige inlichtingendienst in opbouw is, wordt Vrinten vertrouwd en  geïntroduceerd door GSIII bij de British Pasport control Office (PCO) die gelieerd is aan de Britse buitenlandse Inlichtingendienst Secret Intelligence Service (SIS), de latere MI6. Vrinten is actief in werven van medewerkers voor de PCO. Mogelijk door de slechte betaling en door effectief optreden van de Abwehr worden meerdere PCO-medewerkers al vroeg door de Abwehr gerekruteerd. Vrinten en de PCO hadden in die periode te weinig professionaliteit en geen standaard veiligheidschecks ingevoerd om de dubbelrol van hun medewerkers te kunnen ontdekken. Dit blijkt funest voor de inlichtingenactiviteiten van zowel de Nederlandse als de Britse inlichtingendienst(en).

De 'vlucht' van Vrinten naar Engeland gaat zo overhaast dat hij kennelijk geen gelegenheid heeft zijn archief te vernietigen. Hij lijkt er dan geen moeite mee te hebben dat zijn neef en informant, de Waalwijkse leerhandelaar F. A. Hensen, een deel van het archief onder zich houdt. Hensen wordt met het archief aangehouden door de bezetter die al voor de WOII via  Abwehr op de hoogte was van de activiteiten van zijn neef. (tzt verder)  (2)

Vrintens ‘schuld’ werd zelfs op hoog niveau besproken, want in september 1946 berichtte Einthoven, hoofd van de Centrale Veiligheidsdienst, de latere BVD en AIVD, aan het Kabinet der Koningin: ‘Beste Marianne, Hierbij is de nota over Vrinten [niet in het dossier aangetroffen], waarom Hare Majesteit heeft verzocht. Gezien het bovenstaande kan flink worden afgedongen op de ‘nalatigheid’ van Vrinten.

Openbaarheidsbeperking

Door onderstaande inzagebeperking is mogelijk nog niet alles bekend geworden over A.J.J. Vrinten.

O 015/49. Interne rapporten over de positie en het gedrag van A.J.J. Vrinten met name met betrekking tot zijn werkzaamheden bij de spionage-afweercentrale, 1940 - 1949 Bevat persoonsnamen.Openbaarheid beperkt tot 01-01-2025.

10-5-1940  Inlichtingendienst (ID) Rotterdam in relatie tot (A.J.J. (Aad) Vrinten

Ook met de stedelijke veiligheidsdiensten van Hamburg en Antwerpen worden goede betrekkingen onderhouden. Met de Engelse dienst heeft men geen contact en de grote man van de Engelsen, de ‘koopman’ Vrinten, die herhaaldelijk tracht bij de ID in het gevlei te komen, vindt een gesloten deur.

Als op 10 mei 1940 de oorlog uitbreekt, komt Vrinten bij de ID Rotterdam en zegt, dat het nu toch wel tijd zal worden om samen te werken. Hem wordt andermaal de deur gewezen (1)

De activiteiten van A.J.J. Vrinten worden ook elders op deze site weergegeven. (2)

               Uittreksel boek 'Het spel der vossen'

Kapitein Luitenant ter zee Traugott Andreas Richard Protze (Oom Richard) neemt ontslag en vertrekt in de herfst van 1937 naar Nederland om daar de zaak te bekijken. Gaat wonen in de Bloemcamplaan 36 in Wassenaar. 
In juli 1938 volgt van Koutrik hem, wordt vastgenomen en zegt dan dat hij werkt voor de Engelse geheime dienst. Van Koutrik wordt dan ook door Protze in dienst genomen. Dubbelagent. Onder de naam Oliver Kendall moest hij voor een vergoeding van fl 500,- de Duitse diplomaat zu Pulitz schaduwen. ( von Puttlitz, eerste secretaris, volgens PEC 4C II, 1515) Deze, zo bleek, verdacht te zijn. Protze besprak dat met de superieur van zu Pulitz, zonder de identiteit van de betrokkene te melden. Deze besprak het met een van zijn medewerkers wat in dit geval zu Pulitz zelf bleek te zijn. Gewaarschuwd op deze ongebruikelijke manier vertrok hij naar Engeland ( volgens PEC 4C II, 1515 naar Amerika) waar hij een belangrijke schakel was in de keten van antinazi's. 
Protze liet alle mensen fotograferen die het Pasport bureau ingingen en deze personen werden door van Koutrik geïdentificeerd, zodat de Duitsers precies wisten wie tot de Engelse geheime dienst behoorden. 
Protze wist ook andere SIS activiteiten op het vaste land te infiltreren. o.a. in Denemarken. 
In deze tijd, begin 1939, wordt de Duitse contingent contraspionnen gewijzigd. Protze houd zijn plaats in Wassenaar maar IIIF in Hamburg neemt de zaak over. Daar heeft kapitein von Feldman versterking gekregen van Herman J. Giskes die de zaak van de Engelse geheime dienst over nam toen zijn baas voor een drie maanden durende operatie naar Portugal werd gezonden. 
Hooper verraadde de gehele Engelse dienst aan Giskes en ging in april 1939 zelfs verder toen het er op leek dat hij uitgewerkt was. Hij vertelde dat Dr. Otto Krüger, een commandant van de Noordelijke Maritieme basis in Duitsland voor de Engelsen werkte. Alle SIS agenten in Duitsland worden opgepakt en Dr. Krüger wordt gearresteerd. Pleegt op 4e september zelfmoord, de dag nadat de Engelsen de Duitsers de oorlog hebben verklaard. 
Kolonel Claude Dansey geeft kapitein Best de opdracht zijn Z organisatie bij majoor Stevens onder te brengen. 
Van Koutrik weet dan ook snel de gegevens van deze organisatie aan de Duitsers door te geven.

Hooper verandert van gedachten en deelt Stevens mee dat hij voor de Duitsers heeft gewerkt zonder zijn verraad van Dr. Krüger te melden. Stevens meent Hooper nu te kunnen gebruiken om in de Duitse voorposten in Nederland te kunnen penetreren en zet een val op om Giskes in Nederland te kunnen ontvoeren, te verhoren en hem dan aan de Nederlandse autoriteiten uit te leveren. Dit plan wordt op het allerlaatste moment verijdeld, Giskes is al onderweg.

Er ontstaat een samenwerking tussen Abwehr en SD, er worden plannen uitgewerkt om de Engelse post in den Haag uit te schakelen. 
Canaris had een van zijn officieren, kapitein-luitenant Johannes Travaglio, samen met Richard Heydrich opdracht gegeven het complot te organiseren. 
Dr. Frank, Duits geheim agent F 479, actief om in het Deuxieme Bureau van commandant Trutat te infiltreren, wordt ingezet om contact op te nemen met kapitein Best. 
Door de Nederlander Vrooberg, die voor Best hetzelfde deed als Vrinten voor Stevens, werd contact gemaakt. 
(136)Begin september stond Dr. Frank er op contact met Best te willen malen. 
Een zeker luftwaffe majoor Solms had informatie voor Best die zou kunnen leiden tot de val van hitler maar weigerde deze via Frank te verstrekken, hij wilde daarvoor direct contact met Best. 
Er werd een inleidende ontmoeting gearrangeerd in Venlo, een onbekende "generaal" zou bij de volgende ontmoeting aanwezig zijn. De generaal J.W. van Oorschot wordt van de activiteiten op de hoogte gebracht. Deze stelt Dirk Kop aan als zijn verbindingsman. 
Bij de volgende ontmoeting in Dinxperlo loopt het wat uit de hand, een lichte paniek als de Duitsers verraad vermoeden maar aan de Engelse kant wordt op die reactie geen argwaan gewekt. Geen nieuwe informatie, wel een nieuwe afspraak. 
7 november weer een onbesliste ontmoeting in Venlo. Nu een nieuwe afspraak voor 9 november.