'Koude oorlog'

De eis volgde op een rechtszitting die de gehele dag duurde. Sterk was ten laste- gelegd dat hij voorbereidende handelingen tot spionage heeft gepleegd. 

Al eerder Is bekend geworden, dat de Rotterdammer vla geheime zenders contact heeft onderhouden met de DDR. Tegenover deze gedegen spionageactiviteiten stond een groot aantal onbenullige feiten, zoals het smokkelen van stratenplannen, militaire handboeken en telefoonboeken naar Oost-Berlijn. In zijn 4-jarige loopbaan heeft Sterk bovendien zijn diensten aangeboden aan vooraanstaande Nederlandse communisten, die echter in zijn werkzaamheden geen heil zagen. Mr. Ivens had ruim twee uur nodig om te proberen de 12 punten bevattende dagvaarding te weerleggen

 1986  Spionage vanuit Oosteuropese vrachtwagens De vijand staat aan de poort (geparkeerd)

Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.], dd 05-06-1986

De krantenberichten over spionage zijn tegenwoordig bijna net zo spannend als de romannetjes van Alistair Maclean of John Le Carré. 

De Romania-vrachtauto's zie je steeds minder maar dat heeft te maken met de importbeperking die dat land heeft ingevoerd. Tsjechen duiken de laatste tijd juist weer veel in ons land op.

Er zijn diverse redenen om nu aan het fenomeen vrachtwagenspionage aandacht te besteden. Ten eerste publiceerde het Duitse weekblad 'Stern' in januari een uitgebreid verhaal over deze wel heel bijzondere vorm van vrije nieuwsgaring; wat voor de Bondsrepubliek geldt zou ook best eens op kunnen gaan voor Nederland. Ten tweede volgde EO's Tijdsein een Oostduitse vrachtwagen die een wat onlogische route reed. Ten derde zijn er juist naar aanleiding van dit soort berichten begin maart vragen gesteld in de Tweede Kamer. De heren Van Rossum en Van Dis (beiden SGP) wilden weten of er in ons land ook vanuit vrachtwagens werd gespioneerd en welke middelen en bevoegdheden de overheid ter beschikking stonden om tot controle over te gaan. Als er iets werd gevonden aan spionage-apparatuur moest de Nederlandse staat onverwijld protest aantekenen bij de desbetreffende Oosteuropese regering. De vragen werden gesteld aan maar liefst drie ministeries: Buitenlandse Zaken, Defensie en Verkeer en Waterstaat. Niet aan Financiën, waar vreemd genoeg de douane onder valt. Hiermee zitten we al midden in de problematiek. Want welk ministerie controleert wat en wat is eigenlijk spionage-apparatuur? Een camera, een mobilofoon, een autoradio, een cassettedeck wellicht? Moeilijk uit te maken.

Aan vrachtwagenspionage zitten een aantal haken en ogen, in de letterlijke zin des woords. Ten eerste knappen de chauffeurs het echte vuile werk niet op; je kunt moeilijk laden, lossen en tussendoor even de blauwdruk voor een nieuw marineschip stelen. Ten tweede voegt het ooggetuigenverslag van een chauffeur niet veel toe aan wat Moskou of Oost-Berlijn al weten. Stafkaarten en satellietfoto's geven veel meer informatie.

de Russische afkorting van een woord dat Speciale Brigades betekent. Je zou die kunnen vergelijken met de Amerikaanse Rapid Deployment Forces die ooit door president Carter zijn opgezet. Het gaat dan om een kruising tussen een goed opgeleide spion en een goed afgetrainde commando. Viktor Soevorov, een uitgeweken hoge Russische militair, deed er een boekje over open, en wees op de elitefunctie die de 'Spetsnaz' vervult binnen leger en GRU, de militaire tegenhanger van de KGB. De Speciale Brigades worden ingezet bij sabotage, het per parachute veroveren van strategische punten, maar ook bij het onderbreken van communicatielijnen, en het ontregelen van nucleaire installaties. Kortom, voor ondermijning van een vijandelijke staat. Land-, luchtmacht en marine hebben ieder hun speciale troepen, al met al zijn dat er in vredestijd maximaal 30.000. Een deel wordt met name afgericht op het geruisloos kelen van wachtposten.

Natuurlijk is niet iedere chauffeur een 'Spetsnaz'. Een fractie is zelfs maar belast met spionage. Maar het is niet onlogisch te veronderstellen dat de elitetroepen eens op een vrachtwagen kruipen en de scenario's van een echte oorlog nalopen. Aanwijzingen zijn er genoeg.

dagen en concludeerde dat hij omreed, cirkels maakte, op parkeerplaatsen uitgebreid confereerde met andere Oosteuropese bestuurders en ook wat veel B-wegen nam. Geen harde bewijzen, wel zware vermoedens. Een feit is dat er hele troepen Oosteuropese vrachtauto's staan in de buurt van plaatsen waar NAVO-oefeningen worden gehouden. In Nederland trof men Tsjechen, Roemenen en Bulgaren aan in de buurt van Den Helder en tijdens oefeningen op de Veluwe. Alleen zie je de chauffeurs nooit fotograferen, maar hun wagens repareren.

Ons land is belangrijk vanwege zijn havens en wegennet. Met name Tsjechen en Bulgaren zijn gesignaleerd in de kop van Noord-Holland en in het Rijnmondgebied. In Londen werd een Sovjettruck betrapt, terwijl deze met ontvang- en zendapparatuur de telefoon van een Ministerie stond af te luisteren. Dat dit ook gebeurt in het westen van Nederland is niet bewezen, maar wordt wel aangenomen. De GRU heeft – inofficieel -afdelingen in Den Haag en Amsterdam, de KGB zit inofficieel natuurlijk overal. In feite hebben de Russen dat felbegeerde consulaat in Rotterdam, waar de geruchtmakende ambassadeur Beletski zich ooit voor inzette, helemaal niet nodig. Er schijnt, in Europees verband bezien, een soort arbeidsdeling te bestaan voor Oosteuropese vrachtrijderij met bijbehoren. De Russen concentreren zich met name op Scandinavië, Denemarken en Noordwest-Duitsland. DDR-truckers ook; de Balkanstaten nemen Zuidwest-Europa voor hun rekening en de Hongaren doen Oostenrijk. Zo’n indeling is natuurlijk verre van absoluut, genoemde landen zijn tenslotte ook bezig met vrachtacquisitie. Wat Scandinavië betreft is de uitgeweken Roemeen Dragan Jovius expert.  De Verenigde staten staan in de lucht veel sterker in Noord-Europa. De Russen proberen dat te compenseren met een sterke vloot vandaar die rellen rond de spionerende onderzeeboten.

Sovjetvrachtwagens rijden bij ons heel veel rond. De douane mag die alleen controleren, ook in binnenland. Af en toe vindt wel een controle plaats door de politie en soms wordt apparatuur gevonden. Meestal gebeurd dat niet, en dat is heel vervelend want de pers maakt dan de Zweedse autoriteiten belachelijk. De zaak ligt gevoelig want Zweden is geen lid van de NAVO. In Nederland valt de douane onder Financiën. Persvoorlichter v. Duivenvoorde ‘Je kunt natuurlijk geen vrachtauto gaan onderzoeken omdat hij geparkeerd staat om te schaften of iets te repareren. De douane controleert óf aan de grens of aan de eindbestemming, en dan gaat alleen om de lading. Smokkel van drank of vlees of iets dergelijks

Een woordvoerder van het Minister van Justitie: „In principe vallen alle vrachtwagens op de weg in Nederland onder dezelfde wetgeving. Je mag radio apparatuur aan boord hebben ook bepaalde zendapparatuur, maar gebruik daarvan is niet altijd toegestaan Sommige bakjes zijn helemaal verboden Dat betekent dat de politie alleen bij zwaar vermoeden een Oostduitse truck zal aanhouden, en niet omdat hij uit de DDR komt. Controle op de autopapieren en de technische staat van het voertuig is natuurlijk altijd mogelijk! Als een Oosteuropese vrachtwagen ver van zijn route is afgeweken neemt de achterdocht toe maar op zich is dat geen reden de cabine en lading grondig te doorzoeken Een loodje verbreek je niet zomaar. In Nederland is er een wetgeving tegen spionage, en wetgeving tegen ongeoorloofd zenden en afluisteren. Er bestaat geen speciale verordening die betrekking heeft op Oosteuropees vrachtvervoer”

'Dertig jaar strijd tegen de dossiers van de BVD'

Er volgt een lange lijdensweg. Vanaf nu bepalen de boekhouders van de BVD de politie-inlichtingendienst de lotgevallen van Wilman. In mei 1960 bericht de commissaris van de ROTTERDAMSE politie J. L. KRANS aan de burgemeester: 'Het komt mij voor dat iedere werkgever die een sollicitatie van Wilman ontvangt, zich verwonderen moet over het feit dat deze academicus reeds zoveel jaren niet werkt (....) (Bron: polderpers.nl / digibron.nl)

TWM dekmantel voor Russische spionnen

Dit heeft het ministerie van binnenlandse zaken gisteren bevestigd. De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) was volgens de woordvoerder van het ministerie van meet af aan van de spionageactiviteiten op de hoogte. De ministers van binnen- en buitenlandse zaken in de kabinetten Den Uyl, Van Agt en Lubbers werden door de BVD op de hoogte gehouden.

Deze vier KGB-agenten hebben zeventien jaar vanuit Rotterdam geopereerd, t.w. A. S. Papyrin, V. N. Michailov, A. S. Sibirtsev en G. S. Karpensjenkov. De laatste werd uitgewezen, nadat hij geprobeerd had een Nederlandse politieman om te kopen.

Met het vertrek van Karpensjenkov zijn de spionageactiviteiten bij Transworld  beëindigd. (Bron: digibron.nl | nrc.nl | Stadsarchief Rotterdam)

dankt hij aan het feit dat hij het bedrijf op de been wist te houden na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Het leek er op dat moment op dat de Russen Transworld wilden verzelfstandigen. Het heeft niet zo mogen zijn. Van Zonneveld kreeg zijn congé en het kantoor liet men failliet gaan. „;Het interesseerde ze geen bal meer, maar daar zijn wel mensen in Rotterdam de dupe van geworden.”

Deze schepen zijn voorzien van hoogwaardige technische middelen, met name communicatie-apparatuur. Opvallend is dat ten tijde van NAVO-vlootbewegingen in de havens het aantal aanvragen voor toelating van onderzoeksvaartuigen van de Sovjets steeg.

Verder kunnen als meer specifieke gevallen genoemd worden het conspiratief fotograferen van allerlei ‘kunstwerken’ en het veelvuldige bezoek door geaccrediteerden van ambassade en handelsmissie aan Sovjetrussische passagiersschepen, met name in de haven van Amsterdam. Verder werd enige malen andere conspiratieve inlichtingenactiviteiten geconstateerd. (KGB-agent die onder maritieme dekmantel contactpersoon ontmoet)

Als gevolg van de veranderende politieke situatie in de Sovjet-Unie en de intensivering van de reisbewegingen tussen de Sovjet-Unie en Nederland zijn de mogelijkheden die voor de Sovjetrussische inlichtingendiensten lagen opgesloten in de scheepvaart van minder belang geworden. De kans om door middel van gezamenlijke activiteiten in het kader van het MB relevante feiten vast te stellen werd daardoor kleiner, reden waarom is besloten het MB in oktober 1990 op te heffen.(Betreft: Kwartaalbericht 4e kwartaal 1990 / Bron: Stichting Argus)

In die maand wordt dan ook in het BVD-gebouw met een bijeenkomst, waarbij ook twee vertegenwoordigers van de ID- en de Rivierpolitie Rotterdam aanwezig zijn, de MBR opgeheven. Vanzelfsprekend zijn de binnen het MBR opgebouwde contacten in de Rotterdamse haven blijven bestaan.

Auteur die werkzaam was bij de Rivierpolitie heeft in de periode, tijdens de specifiek in de Vreemdelingenwet genoemde grensbewakingswerkzaamheden, meerdere rapporten opgemaakt ten behoeve van de (P)ID. Later is auteur meer dan 30 jaar binnen de ID zijn werkzaamheden gaan verrichten. Hij vond later in het archief van de (P)ID zijn eigen rapporten. 

hij voornemens is met de ambassadeur van Cuba, diens secretaris en enige bemanningsleden een bezoek wil brengen aan Amsterdam en Kinderdijk. De kapitein van het schip verklaart dat het bij hem niet bekend is dat de opvarenden voor een dergelijke reis een visum moesten aanvragen. Het totaal aantal bemanningsleden bedroeg 233. Gezien het feit dat Cuba in de ‘Koude oorlogsperiode’ communistisch is, zij voornemens waren buiten Rotterdam te reizen, het zeeschip in eigendom was van de Cubaanse overheid en er een ambassadeur bij betrokken is, wordt dit aan de (P) ID gemeld.

welke volgens de waterklerk een container was welke op de wal stond en was geladen met scheepsbenodigdheden. De kapitein zei in de Engelse taal dat hij niet eerder zou ondertekenen, dan wanneer de container en de daarbij behorende documenten gecontroleerd waren. Hierop zei de waterklerk dat de container aan dek van het zeeschip gezet zou worden, maar dat deze beslist niet opengemaakt mocht worden, althans niet eerder dan wanneer het schip in open zee zou zijn. De goederen welke in de container zaten zouden dan uit de container gehaald moeten worden, waarna de container ‘te water gelaten’ zou moeten worden. Vervolgens gaat het in burger geklede bemanningslid met de documenten de hut uit en overhandigt enige tijd later bij terugkomst de documenten aan de kapitein. Na kennelijk overleg tussen het bemanningslid in de Rissische taal zet de kapitein zijn handtekening onder de ‘laadbrief’ en overhandigt deze aan de waterklerk. De kapitein behoudt een eerder gemaakte kopie.
De indruk van rapporteurs was o.m. dat het bemanningslid in burger een grote leidende rol aan boord heeft, mogelijk de politiek officier, en dat men wilde voorkomen dat de container met inhoud in de volgende haven, volgens de waterklerk Antwerpen, verantwoord zou moeten worden. Rapporteurs merken nog op dat de douane reeds van boord was en het schip reeds hadden ingeklaard. Bij het onder communistische vlag varende zeeschepen in de ‘Koude oorlogsperiode’ was men alerter en meldde regelmatig dergelijke bijzonderheden aan de (P) ID.

Transworld Marine Agency (TWM)

(Bron: Reformatorisch Dagblad, Publicatiedatum: 23 oktober 1989)
Het scheepvaartbedrijf Transworld Marine Agency (TWM) in Rotterdam heeft sinds zijn oprichting in 1972 gefungeerd als dekmantel voor Russische spionnen. Het bedrijf treedt in de Rotterdamse haven op als agent voor de schepen van de Russische staatsrederijen, die zijn verenigd in het bevrachtingskantoor Sovfracht. Transworld is eigendom van deze Russische staatsonderneming. De vertegenwoordigers van Sovfracht, die in Rotterdam kantoor hielden, waren agenten van de Russische inlichtingendienst KGB.
De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) was van meet af aan van de spionageactiviteiten op de hoogte. De ministers van binnen- en buitenlandse zaken in de kabinetten Den Uyl, Van Agt en Lubbers werden door de BVD op de hoogte gehouden.
Het was de KGB-agenten vooral te doen om informatie over de werkwijze van de Nederlandse inlichtingendiensten. Zij wilden weten hoe de BVD de in Nederland verblijvende Russen controleert, hoe de Rotterdamse haven kan worden uitgeschakeld en waar de overslag van Amerikaanse legergoederen plaatsvindt.

Samenwerking ID < > AIVD)

(Bron: Rapport Hoogendoorn)

Samengevat kan gesteld worden dat de samenwerking met de landelijke ID, respectievelijk het BNV, sinds 1-10-1946 de Centrale Veiligheidsdienst (CVD), in 1949 de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) en nu de AIVD steeds beter is geworden. Eén en ander wordt vanwege de Commissie van de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) en de politiek min of meer opgelegd. Meerdere malen zijn projecten uitgevoerd ter verbetering van de samenwerking.

Inmiddels is het niveau van samenwerking op basis van gelijkwaardigheid en werkt men er aan dit op basis van gelijkheid te brengen (2)

Brief

Dat al vroeg hard gewerkt werd aan een taakverdeling tussen de BVD en de inlichtingendiensten van de plaatselijke politie wordt in een brief weergegeven welke op 6 februari 1962 door het kabinet van de Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland is opgesteld en gestuurd aan de Burgemeesters van gemeenten met gemeentepolitie in de provincie Zuid-Holland. In deze als (toen) ‘geheim’ gerubriceerde brief wordt o.m. gesteld dat:

(...) “enige jaren geleden (voor 1962) hebben onder leiding van de toenmalige Chef van de afdeling Politie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken tussen de BVD en de hoofdcommissarissen van politie van de vier grote gemeenten besprekingen plaats gevonden teneinde een praktische taakverdeling tussen de BVD en de inlichtingendiensten van de betrokken politiekorpsen te kunnen opstellen. De toenmalige Minister van Binnenlandse Zaken heeft zich verenigd met de resultaten van deze besprekingen, welke hem in de vorm van een advies was voorgelegd. Dit advies bevatte een concretisering van de gebruikelijke taakverdeling en is sedertdien als richtsnoer gebruikt bij de samenwerking tussen de BVD en genoemde inlichtingendiensten. In de praktijk is evenwel de wenselijkheid gebleken dat aan dit advies ruimere bekendheid wordt gegeven. Het werk van de inlichtingendiensten is ook in kleinere korpsen steeds verder geëvolueerd en het kwam de minister van Binnenlandse Zaken derhalve gewenst voor, dat bij het optreden van een nieuwe burgemeester plaatselijk een overzicht ter beschikking is van de gebruikelijke gang van zaken"(...)